اجتهاد عمر در قرائت نماز!!
1- از عبد الرحمن بن حنظله بن راهب روايت شده كه عمر بن خطاب نماز مغرب را خواند پس در ركعت اول حمد و سوره نخواند پس چون ركعت دوم را مشغول شد سوره حمد را دو بار خواند پس چون نماز را تمام كرد و سلام داد دو سجده سهو بجا آورد.
ابن حجر در فتح البارى ج 3 ص 69 ياد كرده و گويد تمام روايات اين خبر مورد اعتمادند و مثل اينكه آن مذهب و عقيده عمر بوده است. و بيهقى آنرا در سنن كبرى ج 2 ص 382 نقل كرده و عبارتش اين است عمر بن خطاب با ما نماز خواند پس در ركعت اول چيزى نخواند پس چون در ركعت دوم برخاست حمد و سوره را دو بار خواند آنگاه گذشت پس چون از نمازش خلاص شد بعد ازسلام دو سجده بجا آورد و در عبارتى:دو سجده بجا آورد سپس سلام گفت.
سيوطى در جمع الجوامع ياد كرده چنانچه در كنز العمال ج 4 ص 213، ازجمعى از حفاظ بلفظ دوم نقل كرده است.
3985 - أنبأ أَبُو عَبْدِ اللهِ الْحَافِظُ، أنبأ أَبُو سَعِيدٍ أَحْمَدُ بْنُ يَعْقُوبَ الثَّقَفِيُّ ثنا عُمَرُ بْنُ حَفْصٍ السَّدُوسِيُّ، ثنا عَاصِمُ بْنُ عَلِيٍّ، ثنا عِكْرِمَةُ بْنُ عَمَّارٍ ح وَأنبأ أَبُو الْحَسَنِ عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ الْمُقْرِئُ ابْنِ الْحَمَامِيِّ بِبَغْدَادَ أنبأ أَحْمَدُ بْنُ سَلْمَانَ الْفَقِيهُ، ثنا عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ مُحَمَّدٍ، ثنا أَبُو عَتَّابٍ، ثنا شُعْبَةُ، ثنا عِكْرِمَةُ بْنُ عَمَّارٍ، عَنْ ضَمْضَمِ بْنِ جَوْسٍ، عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ حَنْظَلَةَ بْنِ الرَّاهِبِ قَالَ: صَلَّى بِنَا عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ الْمَغْرِبَ فَلَمْ يَقْرَأْ فِي الرَّكْعَةِ الْأُولَى شَيْئًا، فَلَمَّا قَامَ فِي الرَّكْعَةِ الثَّانِيَةِ قَرَأَ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ وَسُورَةٍ، ثُمَّ عَادَ فَقَرَأَ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ وَسُورَةٍ، فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ سَجَدَ سَجْدَتَيْنِ بَعْدَ مَا سَلَّمَ " لَفْظُ حَدِيثِ شُعْبَةَ وَفِي رِوَايَةِ عَاصِمِ بْنِ عَلِيٍّ: ثُمَّ مَضَى فَصَلَّى صَلَاتَهُ، ثُمَّ سَجَدَ سَجْدَتَيِ السَّهْوِ، ثُمَّ سَلَّمَ، وَزَادَ عَنْهُ قَوْلَهُ شَيْئًا نَسِيَهَا
الكتاب: السنن الكبرى المؤلف: أحمد بن الحسين بن علي بن موسى الخُسْرَوْجِردي الخراساني، أبو بكر البيهقي (المتوفى: 458هـ) المحقق: محمد عبد القادر عطا الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت - لبنات ج2 ص535.
2- از ابى سلمه بن عبد الرحمن گويد:
كه عمر بن خطاب داشت نماز مغرب را با مردم ميخواند پس حمد و سوره را نخواند پس چون منصرف شد از نماز به او گفتند: چرا قرائت را بجا نياوردى گفت پس ركوع و سجود چطور بود گفتند خوب بود گفت: پس در اين وقت باكى نيست.
مدارك اين حكايت
بيهقى در سنن ج 2 ص 381 و347 نقل كرده و سيوطى از مالك و عبد الرزاق و نسائى در جمع الجوامع حكايت كرده چنانچه در ترتيب آن ج 4 ص213 ياد شده و بيهقى گويد شافعى گفت: ابو سلمه اين قصه را در مدينه پيش خاندان عمر ميگفت و هيچكس آنرا انكار نميكرد. و اسناد صحيح و تمام راويانش مورد اعتمادند
3984 - أنبأ أَبُو بَكْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْفَارِسِيُّ أنبأ أَبُو إِسْحَاقَ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَبْدِ اللهِ الْأَصْبَهَانِيُّ ثنا مُحَمَّدُ بْنُ سُلَيْمَانَ بْنِ فَارِسٍ، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ الْبُخَارِيُّ، ثنا قَبِيصَةُ، أنبأ يُونُسُ، عَنْ عَامِرٍ يَعْنِي الشَّعْبِيَّ، عَنْ زِيَادٍ يَعْنِي ابْنَ عِيَاضٍ خَتَنِ أَبِي مُوسَى قَالَ: صَلَّى عُمَرُ فَلَمْ يَقْرَأْ فَأَعَادَ ". وَقَدْ رُوِيَ عَنْ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ فِيهِ رِوَايَةٌ ثَالِثَةٌ تَفَرَّدَ بِهَا عِكْرِمَةُ بْنُ عَمَّارٍ
الكتاب: السنن الكبرى المؤلف: أحمد بن الحسين بن علي بن موسى الخُسْرَوْجِردي الخراساني، أبو بكر البيهقي (المتوفى: 458هـ) المحقق: محمد عبد القادر عطا الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت- لبنات ج2 ص534.
3- از ابراهيم نخعى گويد:
كه عمر بن خطاب نماز مغرب را خواند و چيزى قرائت نكرد تا سلام داد پس چون فارغ شد به او گفته شد كه تو چيزى نخواندى. پس عمرگفت: من در نماز كاروانى بشام ميفرستادم پس شروع كردم منزل بمنزل آنرا فرود مياوردم تا وارد شام شدم پس همه شترها و پالان آنها و پلاسهاى آنها و بارهاى آنها را فروختم. پس نماز را اعاده كرده و مردم هم اعاده كردند.
3981 - وَقَدْ أَخْبَرَنَا بِحَدِيثِ، إِبْرَاهِيمَ وَالشَّعْبِيِّ أَبُو نَصْرٍ عُمَرُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ قَتَادَةَ أنبأ أَبُو مُحَمَّدِ بْنُ إِسْحَاقَ بْنِ شَيْبَانَ الْبَغْدَادِيُّ الْهَرَوِيُّ بِهَا أنبأ مُعَاذُ بْنُ نَجْدَةَ، ثنا كَامِلُ بْنُ طَلْحَةَ، ثنا حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ أَبِي سُلَيْمَانَ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ النَّخَعِيِّ، أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ صَلَّى بِالنَّاسِ صَلَاةَ الْمَغْرِبِ فَلَمْ يَقْرَأْ شَيْئًا حَتَّى سَلَّمَ، فَلَمَّا فَرَغَ قِيلَ لَهُ: إِنَّكَ لَمْ [ص:534] تَقْرَأْ شَيْئًا، فَقَالَ: إِنَّى جَهَّزْتُ عِيرًا إِلَى الشَّامِ فَجَعَلْتُ أُنْزِلُهَا مَنْقَلَةً مَنْقَلَةً حَتَّى قَدِمْتُ الشَّامَ فَبَعْتُهَا وَأَقْتَابَهَا وَأَحْلَاسَهَا وَأَحْمَالَهَا قَالَ: فَأَعَادَ عُمَرُ وَأَعَادُوا "
الكتاب: السنن الكبرى المؤلف: أحمد بن الحسين بن علي بن موسى الخُسْرَوْجِردي الخراساني، أبو بكر البيهقي (المتوفى: 458هـ) المحقق: محمد عبد القادر عطا الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت - لبنات ج2 ص533.
از اين موارد و تكرار قصه ظاهر و معلوم ميشود كه خليفه استناد نكرده در اين دو نمازش باصل مسلمى، پس يكباردر ركعت اول چيزى نمى خواند و در ركعت دوم آنرا قضا ميكند و سجده سهو بجا مياورد پيش از سلام يا بعد از سلام ، و در مرتبه دوم اكتفا ميكند بخوبى ركوع و سجده از اعاده كردن و سجده سهو ، و يك دفعه مى بينيم احتياط ميكند. به اعاده كردن يا اينكه او ميبيند آنچه آورده باطل است پس اعاده ميكند و مردم هم اعاده ميكنند. پس آيا اين اجتهادهاى وقتيه است يا آنكه او ملاكى براى مسئله نميشناسد كه به ان رجوع كند. و عجيب از ابن حجر است كه او مسائل خلاف قاعده از راه مستقيم را مذهب ميداند، و جا ميدهد هر مخالف قاعده اى را كه زره و سلاحى در بر كند، مانند اين مذهب پس عيب و نقص خود را مستور دارد. و در اين احاديث اعلان و آگاهى است از مقدار و اندازه خضوع و حضور قلب خليفه در نمازش.